Ewolucjoniści

Jakie elementy naszej twarzy sprawiają, że jesteśmy atrakcyjny dla drugiej osoby? Co zwiększa szanse na znalezienie partnerki lub partnera? Jak symetryczna twarz wpływa na płeć przeciwną? O tym w kolejnym odcinku „Ewolucjonistów, czyli jak zostać człowiekiem,” Izabela Woźniak rozmawia z prof. Urszulą Marcinkowską z Instytutu Zdrowia Publicznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kim była Denny i gdzie poza tolkienowskim Śródziemiem żyli hobbici? Ilu kuzynów miał Homo sapiens? Bo jeszcze kilkadziesiąt tysięcy lat temu sapiens nie był jedynym gatunkiem człowieka żyjącym na Ziemi. Co stało się więc, że zostaliśmy sami i zmietliśmy konkurentów z powierzchni? O tym Izabela Woźniak rozmawia z doktorem Marcinem Ryszkiewiczem, geologiem, ewolucjonistą i popularyzatorem nauki.

Co mówią geny zachowane w starych kościach? I jakie tajemnice kryją? Czy można z nich odtworzyć wymarłe gatunki? O antycznym DNA zrobiło się głośno, kiedy Svante Pääbo dostał w październiku nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Szwedzki biolog jeszcze w latach 90. ubiegłego wieku przeanalizował przepływ pradawnych genów do naszych czasów i udowodnił, że mają one wpływ na współcześnie żyjących ludzi. Jego odkrycia zapoczątkowały rozwój nowej dziedziny - paleogenomiki, zajmującej się odtworzeniem starożytnych genomów. Po co się je bada i czym jest antyczne DNA, o tym Izabela Woźniak rozmawia z doktor Martyną Molak-Tomsią z Laboratorium Paleogenetyki i Genetyki Konserwatorskiej przy Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Jak to możliwe, że ktoś z nami nie spokrewniony, może fizycznie wyglądać tak jak my? Czy każdy ma gdzieś na świecie sobowtóra a jeśli tak, to ilu ich może być? W 14. odcinku „Ewolucjonistów, czyli jak zostać człowiekiem” Izabela Woźniak rozmawia o tym z genetykiem i biologiem molekularnym dr. hab Mirosławem Kwaśniewskim, kierownikiem Centrum Bioinformatyki i Analizy Danych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku oraz założycielem IMAGENE.ME.

Australopitek, Homo erectus, homo habilis - ilu mieliśmy przodków i czy poznaliśmy już wszystkich? W najnowszym odcinku będzie o naszym drzewie genealogicznym. I o tym, że nasza historia nie jest taka prosta, a pochodzenie człowieka to wielka zagadka historii i bardzo skomplikowana układanka. Izabela Woźniak rozmawia z profesorem Wiesławem Krzemińskim, zoologiem i paleontologiem z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.

Czy znali się na rodzajach skał i i byli pradawnymi góralami? I czy potrafili szyć? Co sprawiło, że mogli przetrwać tęgie, nawet 50-cio stopniowe mrozy? I czy kanibalami bywali z rozsądku czy byli raczej smakoszami? Odcinek o pierwszym europejskim gatunku człowieka, czyli neandertalczyku. Izabela Woźniak rozmawia o tym z dr Magdaleną Cieślą z Zakładu Archeologii Epoki Kamienia Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kiedy człowiek odkrył w sobie talent do malowania i rzeźbienia? Czy to możliwe, że ponad 30 tysięcy lat temu potrafił tworzyć obrazy niczym kadry z filmów? Do czego człowiekowi potrzebna była sztuka? Czy słynne malunki z jaskiń we Francji i Hiszpanii sprzed 30 tysięcy lat to najstarsze znane nam dziś dzieła człowieka? I czy owe malunki ozdabiały jaskinie, w których mieszkali czyli ich domy? Czy artyści tworzący rzeźby czy malunki byli podziwiani przez innych współcześnie żyjących? O tym, w ostatnim przed wakacjami, 11. odcinku podcastu Iza Woźniak rozmawia z dr Andrzejem Boczarowskim, paleontologiem, ewolucjonistą z Instytutu Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego.

Dlaczego pies stał się najwierniejszym towarzyszem człowieka? Kto kogo udomowił: człowiek psa czy pies człowieka? I dlaczego między człowiekiem a psem jest tak wyjątkowa więź, jakiej nie ma między nami a innymi zwierzętami… O tym Iza Woźniak rozmawia z badaczką tematu, dr hab. Martą Osypińską z Zakładu Archeologii Pozaeuropejskiej, Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Dlaczego najwięcej otyłych ludzi mieszka na wyspach Oceanii ale mieszkańcy tylko jednej z jej wysp - wyspy Samoa - nie chorują na cukrzycę? Skoro płodzenie dzieci mamy w genach, to dlaczego niektórzy nie chcą mieć dzieci? Dlaczego w przeszłości stres ratował życie naszym przodkom a dziś rujnuje nas rujnuje? O tym wszystkim Izabela Woźniak rozmawia z prof. Urszulą Marcinkowską z Wydziału Antropologii Uniwersytetu Yale oraz Instytutu Zdrowia Publicznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Dlaczego nauczyliśmy się mówić i kiedy zaczęliśmy używać języka? Kto zaczął pierwszy i jak porozumieliśmy się, zanim nauczyliśmy się mówić? Czy to możliwe, że kiedyś byliśmy milczącymi istotami? I czy mowa ludzka wykształciła się, byśmy mogli ze sobą współpracować czy rywalizować? A może to sprawka naszego dużego mózgu… Ten odcinek "Ewolucjonistów" będzie o tym, skąd wzięła się mowa i język. I o tym autorka podcastu Iza Woźniak rozmawia z dr. hab. Sławomirem Wacewiczem, profesorem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu - językoznawcą i ewolucjonistą, który kieruje Centrum Badań nad Ewolucją Języka na UMK oraz jest współautorem książki "Ewolucja języka. W stronę hipotez gesturalnych".

Zdolność do wytwarzania narzędzi czyni nas ludźmi, a wytwarzanie narzędzi to punkt zwrotny w historii ewolucji człowieka. Homo habilis, czyli człowiek zręczny, żył od 2,5 do 1,7 miliona lat temu. I to jemu przypisuje się początki umiejętności wytwarzania narzędzi z kamieni. Ale żeby móc wywarzać narzędzia, dłoń musiała mieć odpowiednią budowę. Nawet do wytwarzania tych najbardziej prymitywnych. O tym, jak ewoluowała ludzka dłoń i dlaczego dziś potrafimy nią wytwarzać narzędzia, pisać, trzymać, dotykać, ściskać czy łapać, Iza Woźniak rozmawia z dr. Andrzejem Boczarowskim, paleontologiem, ewolucjonistą z Instytutu Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego.

A także o tym, czego ze średniowiecznych legend mogą dowiedzieć się paleontolodzy? Bo ten odcinek będzie o tym – jak oni to robią? Czyli skąd naukowcy znajdujący ślady z bardzo dalekiej przeszłości wiedzą, gdzie szukać? Iza Woźniak rozmawia między innymi z dr. Gerardem Gierlińskim, paleontologiem, którego odkrycia przyczyniły się do powstania parku dinozaurów w Bałtowie i postawiły kropkę nad „i” w temacie życia dinozaurów na terenie Polski.

Druga część opowieści o sensacyjnym odkryciu polskich naukowców na Krecie. Kilka lat temu znaleźli tam najstarsze ślady człowiekowatych, najpierw datowane na 5 milionów 700 tysięcy lat, ale ostatnie badania wskazują na to, że są jeszcze starsze – mają ponad 6 milionów lat. Iza Woźniak kilka tygodni temu, jako jedyna przedstawicielka mediów z całego świata, miała okazję przyglądać się konserwacji „tropów z Trachilos.” Od kilku lat nikt ich nie oglądał…

Ile wspólnego mamy z innymi zwierzętami i kto jest większym ekspertem „w tych sprawach”? Do kogo w sypialni jesteśmy bardziej podobni - do gibona czy szympansa? Do czego poza reprodukcją szympansy wykorzystują seks i czy człowiek wpadł na ten sam pomysł? Czy rozmiar ma znaczenie? Jak i w co wyposażyła nas ewolucja, byśmy odnosili sukcesy w podbojach miłosnych? W czwartym odcinku podcastu Izabela Woźniak rozmawia o tym wszystkim z prof. Bogusławem Pawłowskim, biologiem i ewolucjonistą z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Czy trzeba będzie zmieniać podręczniki do ewolucji? Na razie tropy są badane. Pewne jest to, że kilka lat temu na Krecie polscy naukowcy odkryli najstarsze ślady człowiekowatych, starsze od tych w Afryce – uważanej przecież za kolebkę gatunku ludzkiego. Mają prawie 6 milionów lat ale ujrzały światło dzienne zaledwie kilka lat temu. Izabela Woźniak autorka podcastu pojechała na Kretę by je zobaczyć i rozmawiała także z paleontologiem, który odkrył ślady…

W tym odcinku Ewolucjonistów o tym, ile pramatek mają współcześni Europejczycy, kim jest Helena, jakie znaczenie w kryminalistyce ma pochodzenie i ewolucja człowieka, a także jego geny oraz o tym, co łączy autorkę Ewolucjonistów z Meryl Streep. Drugi odcinek będzie o genach.

A żeby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba także zadać inne - czy polscy homo sapiens uprawiali seks z neandertalczykami? Jakie zwierzęta były ich ulubionymi i dlaczego anatomicznie współcześni ludzie lubili jaskinie na południowych zboczach gór.